MODEL MECHANIZMU CZYNNOŚCI SEKSUALNO-EROTYCZNYCH
W powyższych rozważaniach używaliśmy enigmatycznego nieco określenia „napięcie seksualne”, preferując hipotezę utożsamiającą ośrodek pozytywnego wzmocnienia (przyjemności) z ośrodkiem pobudzenia seksualnego. Jest to ujęcie wygodne, zwłaszcza że pozwala na wykorzystanie niektórych założeń i interpretacji z kręgu psychoanalizy, niemniej jednak dochodzimy do momentu rozważań, w którym musimy poddać ten pogląd rewizji. Wymaga tego prosty fakt oparty na stwierdzeniu neuro- fizjologów, iż wszelkie ośrodki odruchów bezwarunkowych, które możemy utożsamiać z pojęciem podkorowych ośrodków popędowych, funkcjonują jako pary ośrodków antagonistycznych. Na przykład w .ośrodku pobudzenia pokarmowego istnieje ośrodek nasycenia i ośrodek głodu. Pobudzenie ośrodka głodu wywołuje wzmożenie apetytu, aż do polifagii włącznie, podrażnienie zaś ośrodka sytości może nawet spowodować zgon z powodu zagłodzenia się, i to u istoty przebywającej wśród obfitości pokarmu.
Również dla ośrodka pozytywnego wzmocnienia istnieje ośrodek antagonisty czny, którego drażnienie wywołuje silny lęk. Ośrodki te są zlokalizowane w wyższych, młodszych filogenetycznie częściach mózgu, przy czym ośrodek przyjemności w części wyższej niż ośrodek przykrości. Powstaje pytanie, czy na tym poziomie musi być zachowana ta sama prawidłowość, która występuje w przypadku homeostatycznych ośrodków popędowych, funkcjonujących w sposób reciprokalny, to znaczy taki, że pobudzenie jednego z nich powoduje automatycznie zablokowanie drugiego. Gdyby tak było, „nasycenie” ośrodka przyjemności powinno wywołać automatycznie stan emocji ujemnej. Można by nawet znaleźć argumenty ze świata empirii, jak ten np., że kiedy dzieci zbytnio się rozha- sają, dorośli z reguły trafnie przewidują w następstwie płacz. Potraktujmy jednak ten argument jako anegdotę. Wyniki eksperymentów na szczurach wskazują, że szczur wyuczony operacji polegającej na autostymula- cji elektrycznej ośrodka przyjemności praktycznie nie nasyca się nigdy tą przyjemnością. Tysiące razy może powtarzać tę operację w niezwykle szybkim tempie, z objawami przypominającymi raczej rozhamowanie narkomana niż stan, w którym oczekiwać należy zaspokojenia.
